Rogatki Grochowskie to reprezentacyjne dwie rogatki, pełniące funkcję pawilonów rogatkowych, które można odnaleźć w sercu warszawskiej dzielnicy Praga-Południe. Położone są przy ulicy Zamoyskiego, w miejscu, gdzie krzyżują się z ulicami Lubelską oraz Grochowską.
Te charakterystyczne budowle stanowią ważny element architektury tego obszaru, a ich historia i funkcja przyciągają uwagę zarówno mieszkańców, jak i turystów.
Historia
W historii Warszawy, istotnym elementem komunikacyjnym stały się rogatki, które po raz pierwszy pojawiły się w obszarach takich jak Praga oraz Golędzinów w latach 70. XVIII wieku. Powstanie tych budynków miało miejsce po wzniesieniu wałów ziemnych, znanych jako okopy Lubomirskiego, które otoczyły miasto. Rogatki były strategicznie ulokowane przy wylotach najważniejszych dróg, co miało kluczowe znaczenie dla ruchu i handlu w tamtym okresie.
Do końca XVIII wieku w granicach Warszawy było ten czas 10 rogatek: Belwederskie, Czerniakowskie, Mokotowskie, Jerozolimskie, Wolskie, Powązkowskie, Marymonckie, Grochowskie, Ząbkowskie oraz Golędzinowskie. W latach 1816–1823 przystąpiono do budowy nowych pawilonów rogatkowych, które zaprojektował Jakub Kubicki. Architekt w swoim projekcie stworzył osiemnaście klasycystycznych pawilonów, które charakteryzowały się oryginalnym wyglądem oraz symetrią rozmieszczenia.
W każdym z pawilonów pełnione były funkcje publiczne: w jednym umieszczono dozorca policji, która reprezentowała Urząd Municypalny, a w drugim znajdował się poborca podatkowy, odpowiedzialny za ściąganie opłat za wjazd do miasta. Do naszych czasów przetrwały rogatki Mokotowskie oraz Grochowskie, które są żywym świadectwem architektury i historii Warszawy.
Wielką rolę w rozwoju infrastruktury miejskiej odegrały także pawilony wzniesione przy obecnej ul. Zamoyskiego, które powstały równocześnie z dokończeniem Traktu Brzeskiego (dzisiaj ul. Grochowska). Były to pierwsze w Królestwie Polskim drogi wyłożone kostką, co znacząco wpłynęło na transport oraz handel.
W 1915 roku, w wyniku działań I wojny światowej, spalono drewniany budynek przystanku kolei jabłonowskiej Rogatka Moskiewska. Znajdował się on na skrzyżowaniu al. Zielenieckiej i ul. Zamoyskiego. Budynek tego przystanku przeniesiono do pawilonu południowego wynajmowanego od miasta, a w latach 20. przywrócono go na pierwotne miejsce, zmieniając jednocześnie jego nazwę na Park Paderewskiego.
W trakcie II wojny światowej budynki rogatek przetrwały w dość dobrym stanie, jednak w 1961 roku z powodu poszerzenia ul. Grochowskiej, pawilon północny został przesunięty o około 10 metrów – co stanowiło innowację, będąc pierwszym takim przypadkiem w Warszawie. Także południowa rogatka została przesunięta 18 czerwca 2001 roku o 8,7 metra po czterech latach przygotowań, w wyniku rozbiórki dwóch kamienic. To stanowi dowód na zmieniający się krajobraz urbanistyczny stolicy.
W wyniku gruntownych remontów, które miały miejsce w 1998 (pawilon północny) oraz 2002 (pawilon południowy), przeprowadzono szereg prac: naprawę dachów, wymianę instalacji, a także upewniono się, że oryginalną zdobienia oraz układ pomieszczeń przywrócono do pierwotnego stanu. W 2014 roku na bocznej ścianie południowego pawilonu odsłonięto tablicę, upamiętniającą powstanie Polskiej Organizacji Wojskowej, co podkreśla historyczne znaczenie rogatek w polskiej kulturze i tożsamości.
Inne informacje
Rogatki Moskiewskie, to określenie, które odnosi się do przystanku położonego w pobliżu wąskotorowej Kolei Jabłonowskiej. Jego historia obfituje w dramatyczne wydarzenia, bowiem w roku 1915 został on zniszczony w wyniku wysadzenia. Już rok później przystanek został odbudowany, jednakże przyjął nową nazwę, mianowicie Kamionek.
Przypisy
- W 100 rocznicę powstania POW. [w:] Urząd Dzielnicy Praga-Południe [on-line]. www.pragapld.waw.pl, 27.10.2014 r. [dostęp 01.11.2019 r.]
- Jerzy S. Majewski: Warszawa nieodbudowana. Królestwo Polskie w latach 1815–1840. Warszawa: Wydawnictwo Veda, 2009 r. ISBN 978-83-61932-00-0.
- Bogdan Pokropiński: Kolej jabłonowska. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 2004 r. ISBN 83-206-1513-5.
- Michał Grzybek: Rogatki Grochowskie. warszawa1939.pl. [dostęp 26.12.2011 r.]
- Rogatki Grochowskie. twoja-praga.pl. [dostęp 26.12.2011 r.]
- a b c d e f Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994 r. ISBN 83-01-08836-2.
- a b c Mariusz Karpowicz (red.): Sztuka Warszawy. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1986 r. ISBN 83-01-04060-2.
- Krzysztof Jabłoński i in.: Warszawa: portret miasta. Warszawa: Arkady, 1984 r. ISBN 83-213-2993-4.
- Kronika wydarzeń w Warszawie. Rok 1961. „Warszawski kalendarz ilustrowany „Stolicy” 1963”, s. 113, 1962 r.
- a b c d e Juliusz A. Chrościcki, Andrzej Rottermund: Atlas architektury Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Arkady, 1977 r. s. 220.
Pozostałe obiekty w kategorii "Bramy":
Brama Mostowa w Warszawie | Rogatka Bródnowska | Brama Główna Uniwersytetu Warszawskiego | Brama Straceń | Rogatki MokotowskieOceń: Rogatki Grochowskie