Stefan Królikowski

---

Życiorys

Stefan Królikowski był synem Aleksandra Królikowskiego, który z zawodu był szewcem i ogrodnikiem, oraz Joanny z Cymermanów, prasowaczki. Pracując jako ogrodnik, był samoukiem, który również ukończył dwuklasową szkołę prywatną Auerbacha. Już w 1900 roku zaczął swoją polityczną działalność, przystępując do Polskiej Partii Socjalistycznej. Jego zaangażowanie w ruch socjalistyczny pociągnęło za sobą wiele aresztowań, w tym między innymi w latach 1901–1906, kiedy to kilkukrotnie był pozbawiany wolności, a w 1904 przebywał w X Pawilonie Cytadeli Warszawskiej.

W 1905 roku był uczestnikiem VII Zjazdu PPS i został wybrany do Warszawskiego Komitetu Robotniczego. Niestety, wkrótce potem, w 1906 roku, po kolejnej aresztacji, znów trafił do X Pawilonu. Wyrok, który zapadł 21 marca 1907 roku w Warszawskim Wojskowym Sądzie Okręgowym, skazał go na pięć lat pozbawienia wolności na podstawie tzw. rot aresztanckich. Królikowski powrócił do kraju w 1911 roku. W latach 1912–1915 miał wpływ na działalność Centralnego Komitetu Robotniczego (CKR) PPS-Lewicy.

W czasie I wojny światowej działał jako przedstawiciel partii w Międzypartyjnej Radzie Robotniczej w Warszawie i uczestniczył w Robotniczym Komitecie Gospodarczym. W 1915 roku został aresztowany przez władze carskie i zesłany do wsi Pirowskoje w Syberii Wschodniej. Po rewolucji lutowej, która obaliła carat, odzyskał wolność na mocy amnestii ogłoszonej przez Rząd Tymczasowy. Aktywnie tworzył sekcję PPS-Lewicy w Piotrogrodzie oraz był członkiem Centralnego Komitetu Wykonawczego PPS-Lewicy w Rosji. Jako publicysta współpracował z gazetą „Robotnik” w Rosji oraz z redakcją „Promienia”.

Podczas rewolucji październikowej w grudniu 1917 roku objął kierownictwo w Wydziale do spraw Jeńców w Komisariacie do Spraw Polskich. Ponadto był członkiem Rady Polskich Organizacji Rewolucyjno-Demokratycznych. Uczestniczył w negocjacjach z dowództwem I Korpusu Polskiego, starając się przekonać je do powstrzymania się od działań przeciw bolszewikom. W kwietniu 1918 roku wrócił do Królestwa Polskiego, które było okupowane przez Państwa Centralne.

Królikowski był zwolennikiem jedności PPS-Lewicy i SDKPiL, co zaowocowało organizacją Rady Delegatów Robotniczych w Zagłębiu Dąbrowskim. Uczestniczył w II Zjeździe PPS-Lewicy w grudniu 1918 oraz w I Zjeździe KPRP, gdzie wszedł w skład Komitetu Centralnego tej partii. W styczniu 1919 roku został aresztowany przez władze polskie i więziony aż do lipca tego samego roku. W czerwcu-lipcu 1921 był częścią delegacji KPRP na III Kongres Kominternu w Moskwie, gdzie został wybrany do Komitetu Wykonawczego Kominternu. Dodatkowo uczestniczył w I Kongresie Czerwonej Międzynarodówki Związków Zawodowych, co zaowocowało jego wyborem do Centralnej Rady Czerwonej Międzynarodówki ZZ.

Wykazując się dużą aktywnością, Królikowski został aresztowany 30 października 1921 roku na konferencji Komunistycznej Partii Galicji Wschodniej, oskarżony w procesie świętojurskim, który odbył się we Lwowie pomiędzy 21 listopada 1922 a 11 stycznia 1923. Skazany na trzy lata ciężkiego więzienia, w dniu 5 listopada 1922 został wybrany na posła na Sejm RP I kadencji z Miasta Stołecznego Warszawy z listy Związku Proletariatu Miast i Wsi, legalnej przybudówki KPRP. Na wniosek posłów Norberta Barlickiego oraz Hermana Liebermana Sejm w dniu 26 stycznia 1923 wydał uchwałę wzywającą do uwolnienia Królikowskiego, co miało miejsce 31 stycznia 1923 roku.

Po uczestnictwie w II Zjeździe KPRP w październiku 1923, Królikowski zasiadł w Krajowym Biurze Politycznego KC KPP. W lipcu 1924 roku na V Kongresie Kominternu decyzją „Komisji Polskiej” pod przewodnictwem Józefa Stalina, zainicjowano jego usunięcie z kierownictwa partii. Po utworzeniu 6 listopada 1924 roku Komunistycznej Frakcji Poselskiej w Sejmie, został jej pierwszym przewodniczącym. Przed końcem roku 1924 wyjechał za granicę, a 25 października 1925 roku wysłał z Berlina pismo o rezygnacji z mandatu poselskiego. Jego miejsce zajął Adolf Warski. W latach 1925–1926 żył w ZSRR, obawiając się aresztowania z powodu swoich antypolskich wystąpień w Sejmie.

Od 1929 roku znowu osiedlił się w ZSRR. W czasie „wielkiego terroru”, 11 maja 1937 roku, został aresztowany przez NKWD i oskarżony o przynależność do Polskiej Organizacji Wojskowej. 21 sierpnia 1937 roku Kolegium Wojskowe Sądu Najwyższego ZSRR skazało go na śmierć, a tego samego dnia wykonano na nim wyrok. Skremowany na Cmentarzu Dońskim w Moskwie, został anonimowo pochowany. Stefan Królikowski został zrehabilitowany 29 kwietnia 1955 roku na podstawie postanowienia Kolegium Wojskowego SN ZSRR.

Bibliografia, linki

Oto zestawienie ważnych publikacji związanych ze Stefanem Królikowskim:

• Królikowski Stefan [w:] Parlament Rzeczypospolitej Polskiej 1919–1927 pod red. prof. Henryka Mościckiego i Włodzimierza Dzwonkowskiego, Warszawa 1928,
• PawełP. Samuś PawełP., Edward Próchniak, Warszawa: Książka i Wiedza, 1983, ISBN 83-05-11166-0, OCLC 830224431. Brak numerów stron w książce,
• Stefan Król, Cytadela Warszawska, Książka i Wiedza, Warszawa 1978,
• Królikowski Stefan. portalwiedzy.onet.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-06-21)]. [w:] Encyklopedia WIEM,
• Królikowski Stefan [w:] Encyklopedia Interia.pl,
• Leonard Dubacki, Królikowski Stefan, pseud. Bartłomiej, Bartosz, Bartoszewicz… [w:] Polski Słownik Biograficzny, Wrocław – Warszawa – Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk 1970, t. 15, s. 379–380,
• Круликовский Стефан Александрович.

---

Oceń: Stefan Królikowski

---