Stanisław Kaszubski

Polityka i administracja

Stanisław Kaszubski, znany pod pseudonimem „Król”, urodził się 10 października 1880 w Warszawie. Był wybitnym polskim działaczem socjalistycznym i niepodległościowym, który starał się wpływać na kształt polityki oraz życia społecznego w Polsce w trudnych czasach zaborów.

W trakcie swojego życia, Kaszubski odznaczał się nie tylko aktywnością polityczną, ale także zaangażowaniem w działalność wojskową. Walczył jako żołnierz w 1 pułku piechoty Legionów Polskich, gdzie jego oddanie sprawie niepodległości Polski przyczyniło się do budowy polskiej tożsamości narodowej.

Jego życie tragicznie zakończyło się 7 lutego 1915 roku w Pilźnie, gdzie odszedł, pozostawiając po sobie niezatarte ślady w historii polskiego ruchu niepodległościowego.

Życiorys

Lata szkolne i studenckie

Stanisław Kaszubski był potomkiem powstańca styczniowego, Franciszka, oraz Kazimiery Krzykowskiej. Miał brata Tadeusza, który urodził się w 1885 roku, oraz siostrę Wandę. W 1890 roku rozpoczął edukację w V Gimnazjum w Warszawie, jednakże z powodu swojej silnej postawy patriotycznej wkrótce został usunięty. Kontynuował naukę najpierw w Płocku, a następnie w Wilnie, gdzie również nie zdołał zakończyć swojego kształcenia. Przez swoją aktywną działalność w organizacjach patriotycznych był wykluczany z obu szkół. Ostatecznie w 1904 roku uzyskał świadectwo maturalne w Odessie. Należał do Socjaldemokracji Królestwa Polskiego i Litwy i w trakcie rewolucji w 1905 roku, przyjmując pseudonim „Król”, angażował się w politykę wśród młodzieży.

Niestety, jego działalność doprowadziła do aresztowania i zesłania do Archangielska, jednak wyrok został zmieniony i Kaszubski musiał opuścić Imperium Rosyjskie. Z tego powodu w 1908 roku osiedlił się na obszarze Austro-Węgier, wybierając Kraków jako nowe miejsce zamieszkania. Tam rozpoczął studia na Uniwersytecie Jagiellońskim. W Krakowie rozstał się z SDKPiL, a wkrótce potem przystąpił do Związku Strzeleckiego, gdzie ukończył kurs oficerski na rok przed wybuchem I wojny światowej.

I Brygada Legionów

W chwili wybuchu I wojny światowej, Stanisław Kaszubski dołączył do formowanych przez Józefa Piłsudskiego jednostek. Wkrótce został przydzielony do I Brygady, a następnie do 1 pułku piechoty, gdzie pełnił służbę jako dowódca plutonu w pierwszym batalionie. Na mocy rozkazu z 12 listopada 1914 roku został mianowany podporucznikiem.

Od 23 do 25 grudnia 1914 roku wziął udział w krwawej bitwie pod Łowczówkiem. Po tej bitwie wpadł w ręce rosyjskie. Został w Tarnowie załączony do grupy 16 legionistów i 27 grudnia poddany transportowi do Radomyśla Wielkiego. W Radomyślu był przesłuchiwany przez pułkownika żandarmerii, który biegle posługiwał się językiem polskim. Po zakończeniu przesłuchań Kaszubski został przeniesiony do więzienia powiatowego w Pilźnie. Jako obywatel rosyjski został skazany za zdradę na karę śmierci przez powieszenie.

W dniu 7 lutego 1915 roku, tuż przed wykonaniem wyroku, odczytano dekret cara, który darował mu życie pod warunkiem wstąpienia do armii rosyjskiej. Stanisław Kaszubski odmówił, co doprowadziło do pochowania go w bezimiennym grobie. Gdy wojska austriackie zajęły Pilzno, jego ciało ekshumowano, a 2 listopada 1915 roku pochowano z odpowiednimi honorami na cmentarzu w Pilźnie. W 1923 roku w tym miejscu postawiono pomnik ku jego pamięci. Pośmiertnie zweryfikowano go jako podporucznika piechoty.

Ordery i odznaczenia

Stanisław Kaszubski, w uznaniu jego zasług, otrzymał szereg zaszczytnych odznaczeń, które są dowodem jego bohaterstwa i poświęcenia.

  • Krzyż Srebrny Orderu Wojennego Virtuti Militari nr 6476, przyznany pośmiertnie w 1922 roku,
  • Krzyż Niepodległości z Mieczami, przyznany pośmiertnie 19 grudnia 1930 roku.

Upamiętnienie

Życiorys Stanisława Kaszubskiego został szczegółowo omówiony przez Karola Koźmińskiego w jego dziele pt. Kamienie na szaniec, które miało swoją premierę w roku 1937. Opowieść o tym bohaterze zyskała nowe życie w filmie Legiony, który zadebiutował w 2019 roku.

W tej produkcji rolę Kaszubskiego zagrał znakomity aktor Mirosław Baka, który swoim występem przyczynił się do ożywienia pamięci o tym wyjątkowym człowieku.

Przypisy

  1. MarekM. Gałęzowski MarekM., Stanisław Kaszubski "Król", Warszawa: IPN, 2018 r., s. 4.
  2. Co słychać w świecie kulturalnym. „Kamienie na szaniec”. 12 bohaterskich żywotów. „Dzień Dobry”. Nr 224, s. 7, 15.08.1939 r.
  3. Pogrzeb męczennika narodowego. „Nowości Illustrowane”. Nr 46, s. 4, 13.11.1915 r.
  4. Przeniesienie zwłok, „Czas” (nr 264), 29.10.1915 r., s. 2.
  5. M.P. z 1930 r. nr 300, poz. 423 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.
  6. Honor ponad życie. Egzekucja jeńca spod Łowczówka, por. Stanisława Króla-Kaszubskiego.

Oceń: Stanisław Kaszubski

★★★★★
Średnia ocena:4.77 Liczba ocen:16