Paulina Wat

---

Życiorys

Paulina Wat urodziła się w zamożnej rodzinie żydowskiej w Warszawie, będąc córką Aarona i Sary. W młodości rozpoczęła naukę w Wolnej Wszechnicy Polskiej, a w 1922 roku podjęła studia w szkole aktorskiej. Już rok później nawiązała bliską znajomość z poetą Aleksandrem Watem, w wyniku czego zrezygnowała z kontynuowania swoich aktorskich pasji. Po upływie czterech lat rodzina wyraziła zgodę na ich ślub, który odbył się w warszawskiej synagodze w styczniu 1927. W uroczystości uczestniczył także Julian Tuwim.

W redakcji „Miesięcznika Literackiego”, którego redaktorem naczelnym był jej mąż, Paulina pracowała jako sekretarka. W literackich kręgach Warszawy cieszyła się dużym uznaniem ze względu na swoją urodę, o czym świadczą zapiski znanych literatów, w tym Jana Lechonia oraz Janiny Broniewskiej.

W lipcu 1931 roku na świat przyszedł ich syn – Andrzej Wat. W ich domu odbywały się literackie spotkania, w których brali udział liczni uznani polscy pisarze z okresu międzywojennego. Jednak w wrześniu 1931 Aleksander Wat został aresztowany za działalność komunistyczną. Po jego uwolnieniu rodzina mieszkała w Warszawie aż do wybuchu II wojny światowej, a następnie podjęła decyzję o ucieczce do Lwowa. Tam Aleksander zajął się pracą w redakcji „Czerwonego Sztandaru”, gazety kontrolowanej przez sowieckie władze, w której pisali znani pisarze o lewicowych przekonaniach.

W styczniu 1940 roku NKWD zorganizowało prowokację, w wyniku której Aleksander został aresztowany, w tym razem z pisarzem Władysławem Broniewskim. W kwietniu Paulina wraz z dziewięcioletnim synem została deportowana do obwodu wschodniokazachstańskiego. Tam zmuszona była do wykonywania ciężkiej pracy fizycznej, m.in. przy wypalaniu cegieł. Życie w Iwanowce koło Żarmy charakteryzowało się spartańskimi warunkami, w których kobietę dotykał głód. Po roku, w 1941 roku, uzyskali zezwolenie na osiedlenie się w południowym Kazachstanie, w rejonie miasta Czymkent.

Paulina opisuje ten trudny czas i swoje cierpienia jako „torturę czasu, głodu, a szczególnie najstraszliwszą torturę ludzkiej niechęci oraz obrzydliwego antysemityzmu”. W 1942 roku udało im się odnaleźć męża i od tego czasu rodzina była razem aż do 1946 roku, kiedy to pozwolono im na powrót do Polski. Po powrocie do stolicy Paulina zaczęła zajmować się tłumaczeniami, w tym tekstów Gorkiego i Konstantyna Paustowskiego.

W 1959 roku, dzięki stypendium Fundacji Forda, Watowie opuścili Polskę, początkowo osiedlając się we Włoszech, by ostatecznie założyć nowy dom w Paryżu od 1961 roku, choć na dwa lata odwiedzili Stany Zjednoczone. Po śmierci męża w 1967 roku Paulina poświęciła czas na opracowanie jego dorobku, publikując wspomnienia o tytule Wszystko co najważniejsze… (1984). Książka ta stała się podstawą do filmowej adaptacji Wszystko co najważniejsze… (1992) w reżyserii Roberta Glińskiego, która zdobyła Złote Lwy na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni.

Paulina Wat zmarła w 1991 roku w Paryżu. Jej korespondencja z Czesławem Miłoszem została publikowana w kwartalniku „Zeszyty Literackie” w 2009, osiemnaście lat po jej śmierci oraz pięć lat po śmierci Miłosza.

---

Oceń: Paulina Wat

---