Małgorzata Niezabitowska

---

Rodzina

Małgorzata Niezabitowska, będąca córką Tadeusza i Barbary Kurcewicz, ma w swoim rodowodzie korzenie głęboko zakorzenione w tradycji ziemiańskiej, reprezentując ród herbu Lubicz. Jej przodkowie, zarówno ze strony matki, jak i ojca, zajmowali istotne stanowiska cywilne oraz wojskowe w czasach Królestwa Polskiego i Rzeczypospolitej Obojga Narodów, a podczas zaborów aktywnie uczestniczyli w wojnach napoleońskich oraz powstaniach narodowych.

W XX wieku wśród bliskiej rodziny szczególną postacią był cioteczny dziadek Zbigniew Mysyrowicz, który służył w I Pułku Ułanów Legionów Polskich. W późniejszych latach stał się oficerem zawodowym i walczył w wojnie 1920 roku, ucierpiawszy poważnie podczas dowodzenia szwadronem konnicy w bitwie nad Stochodem. Drugim ciotecznym dziadkiem był Tadeusz Mysyrowicz, oficer Wojska Polskiego, który brał udział w Kampanii wrześniowej 1939 roku, gdzie zginął tragicznie w Katyniu.

Dziadek Mieczysław Niezabitowski w czasie swoich studiów w Wiedniu wstąpił do Polskich Drużyn Strzeleckich, zakończając kurs podoficerski. W chwili wybuchu I wojny światowej w 1914 roku zgłosił się do Legionów Polskich, a podczas konfliktu polsko-bolszewickiego walczył jako ochotnik. Jego ojciec, prapradziadek Władysław Mysyrowicz, był uznawanym hodowcą koni pełnej krwi angielskiej, a także jednym z pionierów wyścigów konnych w Polsce.

Dziadek Jerzy Koryatowicz-Kurcewicz-Bułyha, w linii prostej, wywodził się od Narymunta, najstarszego syna Gedymina, który był jednym z założycieli Wielkiego Księstwa Litewskiego. Obecny mąż Małgorzaty, Tomasz Tomaszewski, to utalentowany fotografik, natomiast ich córka posiada tytuł doktora habilitowanego sztuk pięknych i pełni funkcję adiunktki na Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie.

Wykształcenie

W 1966 roku Małgorzata Niezabitowska z sukcesem ukończyła Liceum im. Modzelewskiego (w obecnym czasie znane jako Liceum Goethego), w którym nauczanie odbywało się w języku niemieckim. Kolejne lata, od 1966 do 1970, spędziła na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego, gdzie uzyskała bardzo dobre oceny i obroniła pracę magisterską z zakresu procedury karnej.

Jednak jej edukacja nie kończyła się na studiach prawniczych. W latach 1970–1972 uczestniczyła w Podyplomowym Studium Dziennikarskim również na tej samej uczelni, co swój rozwój zawodowy. W 1983 roku zdobyła stypendium Instytutu Nauki o Człowieku w Wiedniu, jednak miała możliwość wyjazdu dopiero w 1985 roku, po uzyskaniu paszportu.

Warto dodać, że w 1986 roku, Niezabitowska została laureatką znaczącego „Nieman Professional Journalist Fellowship” na Uniwersytecie Harvarda, gdzie spędziła czas od 1986 do 1987 roku, wzbogacając swoje umiejętności w dziedzinie dziennikarstwa.

Praca zawodowa

Małgorzata Niezabitowska to postać, która wywarła znaczący wpływ na polski krajobraz kulturalny i społeczny, szczególnie w latach 70. i 80. XX wieku. Rozpoczynając swoją karierę, współpracowała z pismami takimi jak „Zwierciadło” oraz „Kultura”. Jej talent literacki zaowocował m.in. scenariuszem popularnego serialu telewizyjnego Punkt widzenia oraz tekstami piosenek dla zespołu Kombi.

W 1980 roku stworzyła sztukę Polskie lato, polska jesień, w której opisała strajk w Stoczni Gdańskiej oraz powstanie „Solidarności”. Niestety, wystawienie tej sztuki zostało zablokowane przez cenzurę. Po jej powstaniu, w kwietniu 1981 roku, związała się z „Tygodnikiem Solidarność”, gdzie zaczęła pracę jako reporterka we wrześniu tego samego roku.

Po wprowadzeniu stanu wojennego 13 grudnia 1981 roku, Niezabitowska dokumentowała wydarzenia tego trudnego okresu. Tworzyła dzienniki, a wspólnie z mężem fotografowała ulice Warszawy, angażując się w akcje mające na celu uwiecznienie internowanych działaczy „Solidarności” oraz Lecha Wałęsy. Zebrane materiały były przesyłane w poczcie dyplomatycznej na Zachód i zdobyły uznanie w prestiżowych tytułach, takich jak „La Vie”, „Corriere della Sera”, „Paris Match” oraz „Famiglia Cristiana”.

W latach 1980–1985 Niezabitowska wspólnie z mężem pracowała nad książką Ostatni. Współcześni Żydzi polscy. Po cenzuralnych trudności z pierwszym wydaniem, które ukazało się w języku angielskim w Stanach Zjednoczonych, a następnie w Niemczech, Szwajcarii i Austrii, publikacja została w Polsce udostępniona dopiero po odzyskaniu wolności. W 1993 roku książka OSTATNI została uhonorowana prestiżową nagrodą Warszawskiej Premiery Literackiej.

W 1984 roku Niezabitowska współzakładała „Przegląd Katolicki”, gdzie pełniła rolę kierowniczki działu społecznego. Dwa lata później otrzymała stypendium „Nieman Professional Fellowship” na Uniwersytecie Harvarda. W Stanach Zjednoczonych pracowała z mężem dla „National Geographic”, tworząc materiał Discovering America, który został opublikowany w styczniu 1988 roku na stulecie tego magazynu. Po powrocie do kraju, jej teksty ukazywały się w zachodnich gazetach, w tym „Die Zeit”, „GEO(inne języki)” oraz „La Repubblica”.

Od 15 września 1989 do 7 stycznia 1991 roku pełniła obowiązki rzeczniczki prasowej rządu Tadeusza Mazowieckiego. Następnie, w latach 1991–2001, stworzyła i prowadziła wydawnictwo „United Publishers” oraz agencję PR. W 2010 roku fragmenty sztuki Polskie lato, polska jesień zostały zaprezentowane podczas festiwalu „All about Freedom” w Europejskim Centrum Solidarności. W tym samym roku na rynku ukazała się jej książka Składana wanna, która zdobyła uznanie zarówno w oczach czytelników, jak i jury Róża Gali.

W 2013 roku Niezabitowska wraz z mężem zrealizowała projekt Poszukiwanie Ameryki 25 lat później, którego efektem były materiały opublikowane w „National Geographic”. Rok 2014 przyniósł wydanie jej książki Na początku było marzenie, opisującej powstanie Muzeum POLIN.

W październiku 2016 roku ukazała się książka W twoim kraju wojna!, wydana przez Ośrodek Karta, która zawiera dzienniki Małgorzaty Niezabitowskiej. To unikatowe świadectwo wydarzeń rozpoczynających się od stanu wojennego 13 grudnia 1981 roku, sięgające do konspiracyjnych akcji, w których uczestniczyła, oraz zdjęć z tych działań.

Kwestia współpracy z SB

Małgorzata Niezabitowska, w dniu 18 grudnia 2004 roku, podczas publikacji swojego artykułu w „Rzeczpospolitej” zatytułowanego Prawdy jak chleba, ujawniła, że w Instytucie Pamięci Narodowej znajdują się, według niej, sfałszowane dane. Twierdziła, że dokumenty te dowodzą jej domniemanej współpracy z Służbą Bezpieczeństwa (SB) pod pseudonimem „Nowak”. Wskazała na plan złożenia wniosku o autolustrację.

Szybko po tej publikacji Niezabitowska stała się obiektem poważnych oskarżeń. Krzysztof Wyszkowski oskarżył ją publicznie o współdziałanie z SB. W odpowiedzi na te zarzuty, IPN zdecydował, że nie przyzna jej statusu osoby pokrzywdzonej. W maju 2005 roku rozpoczęło się postępowanie lustracyjne, zainicjowane przez samą Niezabitowską.

11 czerwca 2006 roku sąd lustracyjny wydał wyrok, w którym uznał, że Niezabitowska nie była tajną współpracownicą SB. Dwa kolejne uniewinniające orzeczenia zapadły później, w tym jeden na początku 2007 roku. Sąd Apelacyjny w Warszawie podkreślił, że Niezabitowska została zarejestrowana jako tajny współpracownik bez jej wiedzy. Sąd zauważył, że choć odmówiła spotkań z pracownikami SB, funkcjonariusz prowadzący jej sprawę sporządzał raporty z rzekomych spotkań, które zawierały dane z podsłuchów w jej mieszkaniu.

Po apelacji wniesionej przez IPN, sprawa wróciła do sądu pierwszej instancji i została ponownie rozpatrzona. W 2010 roku, z powodu długotrwałej choroby Małgorzaty Niezabitowskiej, Sąd Okręgowy umorzył postępowanie, co skutkowało jej wycofaniem się z procesu autolustracji.

Wszystkie te wydarzenia, w tym szczegółowy przebieg procesu, zostały dokładnie opisane przez Niezabitowską w jej książce Prawdy jak chleba. Dodatkowo, materiały SB oraz sposób ich wytwarzania zostały ujawnione na jej stronie internetowej.

Działalność społeczna

W maju 1994 roku Małgorzata Niezabitowska wzięła na siebie odpowiedzialność jako inicjatorka oraz organizatorka znaczącej, społecznej zbiórki, której celem było wysłanie polskich żołnierzy, zdobywców Monte Cassino, do Włoch. Celem tej akcji były obchody pięćdziesiątej rocznicy bitwy, co podkreśla jej zaangażowanie w pamięć o historii.

W latach 1994–1997 pełniła funkcję moderatorki corocznych dysput filozoficznych, które koncentrowały się na arystotelesowskiej triadzie – prawdzie, dobru oraz pięknie. Dyskusje, organizowane przez Wydział Filozofii Uniwersytetu Jagiellońskiego, przyciągały wielu uczestników, w tym znakomitych profesorów, takich jak ksiądz Józef Tischner oraz Jan Woleński. Spotkania miały miejsce w krakowskim klasztorze Dominikanów i były otwarte dla publiczności oraz mediów, co sprzyjało szerokiemu zainteresowaniu ich tematyką. Treści dysput były następnie publikowane, co przyczyniło się do ich upowszechnienia.

W 1998 roku, wspólnie z Waldemarem Kuczyńskim, Niezabitowska zainicjowała prace nad Księgą Dziesięciolecie Polski Niepodległej 1989-1999, której przygotowanie zaangażowało ponad osiemset osób. Jako prezeska Fundacji Księgi, miała istotny wpływ na proces wydawniczy; była zarówno wydawczynią, jak i autorką koncepcji graficznej oraz licznych tekstów. Księga, która ujrzała światło dzienne w 2001 roku, została przekazana jako dar do wybranych bibliotek oraz szkół wyższych i średnich na terenie całego kraju.

Małgorzata Niezabitowska była także aktywna na rzecz samorządności w regionie podwarszawskim, co potwierdza jej rola jako współzałożycielki i prezeskiej Stowarzyszenia Obywateli Konstancina-Jeziorny. W latach 1993–1999 pełniła funkcję prezesa Fundacji Animals, co podkreśla jej zaangażowanie w ochronę praw zwierząt. Od lat 90. wspiera organizacje zajmujące się ochroną praw zwierząt i ich opieką, takie jak Fundacje Centaurus, VIVA, Nasza szkapa, PEGASUS oraz Przystanek ocalenie.

Równocześnie, od lat 90. była aktywnym członkiem Komitetu Wspierania Budowy Muzeum Historii Żydów Polskich. W latach 2013–2022 miała zaszczyt zasiadać w Radzie Muzeum POLIN, co stanowiło ważny element jej działalności społecznej i kulturalnej.

Odznaczenia i nagrody

W 2001 roku Małgorzata Niezabitowska otrzymała prestiżowe wyróżnienie, jakim jest Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski. To odznaczenie potwierdza jej zasługi dla kraju i kultury.

W 1994 roku została uhonorowana Krzyżem Pamiątkowym Monte Cassino za swoją pomoc udzieloną polskim kombatantom, co wykazuje jej zaangażowanie w pomoc weteranom.

W 2013 roku nagrodzono ją nagrodą im. Czesława Miłosza, która przyznawana jest osobom zasłużonym dla kultury i za wkład w budowanie relacji między Polską a Stanami Zjednoczonymi. Ta nagroda znana jako Czesław Miłosz Award for Contributions to US-Polish Relations, jest świadectwem jej wpływu na międzynarodowe zrozumienie kulturowe.

W 2014 roku Małgorzata Niezabitowska została także wyróżniona nagrodą im. Ireny Sendlerowej. Jest to nagroda, która uhonorowuje Polaków przyczyniających się do zachowania dziedzictwa żydowskiego oraz odnowy kultury żydowskiej w Polsce. Jej praca w tym obszarze odzwierciedla silne zaangażowanie w ochronę i promowanie kulturowej różnorodności.

Twórczość

Małgorzata Niezabitowska jest autorką licznych działań literackich, które obejmują różnorodne formy wyrazu, w tym książki oraz prace prasowe. W swojej twórczości, często podejmuje tematykę związaną z historią Żydów w Polsce oraz trudnymi czasami naszej rzeczywistości społecznej.

Wśród jej znaczących publikacji wymienia się:

• OSTATNI Współcześni Żydzi Polscy, Warszawa: WAiF 1993, nagroda Warszawskiej Premiery Literackiej, wcześniej wydane,
• REMNANTS The Last Jews of Poland, Nowy Jork: Friendly Press 1986,
• Die letzten Juden in Polen, Zurich, Frankfurt nad Menem: Edition Stemmle 1987,
• Poszukiwanie Ameryki, Warszawa: WAiF 1994,
• Prawdy jak chleba, Warszawa: Prószyński i S-ka 2007,
• Składana wanna, Kraków: Znak 2010, nagroda jury i czytelników Róża Gali,
• Na początku było marzenie, Warszawa: Muzeum POLIN 2014,
• Tadeusz Mazowiecki, polityk trudnych czasów (współautorka), Warszawa: United Publishers 1997,
• Księga Dziesięciolecie Polski Niepodległej 1989–1999 (autorka tekstów, autorka koncepcji graficznej), Warszawa: United Publishers 2001,
• W twoim kraju wojna!, Warszawa, Ośrodek KARTA 2016,
• Światłość i mrok, Kraków, ZNAK 2022.

W dziedzinie sztuki teatralnej Niezabitowska stworzyła dzieło zatytułowane Polskie lato, polska jesień, które zostało opublikowane w zbiory Europejskiego Centrum Solidarności.

Jej twórczość prasowa jest również niezwykle bogata i zróżnicowana. W „Tygodniku Solidarność” w 1981 roku opublikowała między innymi:

• Sensacyjny temat, „TS” 6/81,
• Kukułcze jajo, „TS” 13/81,
• Bieg się dopiero zaczyna, „TS” 23/81,
• Nad nami jest Polska, rozmowa z generałem Borutą-Spiehowiczem, współautor Andrzej Friszke, „TS” 28/81,
• Żyradów – musi być nadzieja, „TS” 32/81,
• Sztandar i drzwi, „TS” 37/81, ostatni numer z datą 11.12.1981.

W „Tygodniku Powszechnym” zamieściła istotne teksty takie jak:

• Chłopi przestali się bać (pocięte przez cenzurę), „TP” 42/82,
• Polak, który próbuje być Żydem (pocięta przez cenzurę), „TP” 17/83.

Warto także wspomnieć o publikacjach, które zostały całkowicie usunięte przez cenzurę, jak Przyjdziemy z krzesełkami oraz Zaczynamy od zera, które ukazały się w „Tygodniku Powszechnym” w 1983 roku.

Jej prace pojawiały się również w innych wydaniach, takich jak „Karta” oraz w wielu międzynarodowych publikacjach. Współpracowała z „National Geographic” oraz międzynarodowymi tytułami, przedstawiając Polskę i jej historię w kontekście globalnym.

Małgorzata Niezabitowska jest niewątpliwie znaczącą postacią w polskiej literaturze i sztuce, a jej prace stanowią cenne źródło wiedzy o historiach ludzi, zdarzeniach oraz przemianach, które kształtowały współczesną Polskę.

---

Oceń: Małgorzata Niezabitowska

---