Jerzy Walden

Kultura i sztuka

Jerzy Walden, znany również jako Jerzy Landau, to postać niezwykle barwna i istotna w polskim świecie kultury. Urodził się 17 listopada 1903 roku w Warszawie, gdzie również spędził ostatnie chwile swojego życia, zmarł 17 września 1984 roku.

Był osobą utalentowaną, z bogatym dorobkiem artystycznym, który obejmował karierę aktorską w teatrze i filmie, a także działalność jako reżyser teatralny oraz dyrektor teatrów. Jego wpływ na polski teatr był znaczący, a osiągnięcia jako pedagog przekładały się na kształtowanie wielu młodych artystów.

Życiorys

Jerzy Walden, uznany reżyser i aktor, swoją edukację rozpoczął od studiów filozoficznych, które odbywał przez dwa lata na Uniwersytecie Warszawskim. Ostatecznie zdecydował się na studiowanie w Oddziale Dramatycznym Państwowego Konserwatorium Muzycznego w Warszawie, gdzie zdobył dyplom reżysera w latach 1921-1924. Swoje pierwsze kroki na scenie stawiał jako aktor i reżyser w łódzkim Teatrze Miejskim w latach 1924-1925 oraz w warszawskim Teatrze Letnim.

W latach 1925-1926 był częścią zespołu lwowskiego kabaretu „Semafor”, a od 1926 do 1939 roku w znacznym stopniu związał się z warszawskim teatrem, pełniąc rolę reżysera w takich miejscach jak teatr Wodewil (1926), Teatr Praski (1927-1928), Nowa Operetka (1929) oraz Teatr Ateneum (1930). Przez lata 1930-1931 pracował w Morskim Oku, a także reżyserował w Teatrze im. S. Żeromskiego (1933) oraz Teatrze 8:30 (1934). Dodatkowo kierował Teatrem Eksperymentalnym w latach 1933-1936 i był autorem oraz tłumaczem tekstów w Cyruliku Warszawskim (1935-1939) oraz Wielkiej Rewii (1937-1938).

W obliczu II wojny światowej, 7 września 1939 roku, Jerzy Walden opuścił Warszawę, udając się na wschód. W następnych latach, od 1939 do 1942, reżyserował w teatrach na terytorium ówczesnego ZSRR, w takich miastach jak Brześć, Baranowicze, Eliście, Astrachaniu oraz Kujbyszewie. W 1943 roku, razem z żoną Stefanią, dołączył do teatru żołnierskiego 1 Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki w Sielcach nad Oką, a w grudniu tego samego roku został skierowany do frontowego 2 Dywizji Piechoty im. Henryka Dąbrowskiego.

Po zakończeniu wojny, Walden osiedlił się w Jeleniej Górze, gdzie aż do sierpnia 1946 roku zarządzał Teatrem Dolnośląskim. Po przeniesieniu się do Wrocławia, działał tam do 1949 roku, kierując Teatrem Dolnośląskim oraz Operą i Filharmonią Wrocławską w sezonie 1948/1949 Operą i Filharmonia Wrocławską. Kolejne lata spędził jako aktor i reżyser w wielu krajowych teatrach, w tym Teatrze Wybrzeże w Gdańsku (1949-1951), Teatrze Ziemi Pomorskiej (1951-1953), Teatrze im. Wojciecha Bogusławskiego w Kaliszu, Teatrze im. Stefana Jaracza w Olsztynie (1955-1956, 1971-1972), Teatrach Dramatycznych w Szczecinie (1951-1958) oraz Operetce Łódzkiej i Teatrze im. Stefana Jaracza w Łodzi (1958-1962).

W 1961-1962 reżyserował Operę i Operetkę w Bydgoszczy, a następnie Teatr 7.15 w Łodzi. W 1972-1973 spełniał swoje artystyczne zadania w Teatrze im. Adama Mickiewicza w Częstochowie. W 1960 roku wyreżyserował także spektakl dla Teatru Telewizji zatytułowany Kłopoty redaktora, inspirowany dziełami Marka Twaina.

Przez wiele lat walczył o rozwój polskiego teatru, wykładając na Państwowej Wyższej Szkole Filmowej, Telewizyjnej i Teatralnej w Łodzi do marca 1971 roku. W tym czasie był również autorem scenariuszy do wielu przedstawień oraz musicali, a także zajmował się tłumaczeniem tekstów. Wśród jego wydanych wspomnień znajdują się tytuły takie jak Teatr potrzebny (1964) i Cztery i pół (1970).

Jerzy Walden był dumnym ojcem Andrzeja Waldena, urodzonego w 1949 roku, który poszedł w jego ślady jako aktor i reżyser teatralny, natomiast jako dziadek Kai Walden (ur. 1990), która również zdobyła uznanie jako aktorka. Spoczywa na cmentarzu rzymsko-katolickim na Radogoszczu w Łodzi.

Ordery i odznaczenia

Jerzy Walden został odznaczony wieloma prestiżowymi nagrodami oraz orderami, co świadczy o jego znaczących osiągnięciach i wkładzie w społeczeństwo. Wśród jego odznaczeń znajdują się:

  • Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski,
  • Złoty Krzyż Zasługi (otrzymany dwukrotnie, po raz pierwszy 10 maja 1946),
  • Medal 10-lecia Polski Ludowej (przyznany 28 lutego 1955).

Filmografia

Scenariusz, dialogi, teksty piosenek

W twórczości Jerzego Waldana szczególną uwagę zwracają jego osiągnięcia jako scenarzysty, który dostarczył widzom wiele wartościowych dzieł. Do jego najważniejszych pozycji należą:

  • Bohaterowie Sybiru (1936),
  • Dwa dni w raju (1936).

Obsada aktorska

Również kreacje aktorskie Waldana zasługują na uwagę. Wiele ról, które sobie przypisał, odzwierciedlają jego różnorodność jako artysty. Niektóre z jego znanych ról to:

  • Nikodem Dyzma (1956) – pracownik w ministerstwie rolnictwa,
  • Szatan z siódmej klasy (1960) – żołnierz napoleoński,
  • Matka Joanna od Aniołów (1960),
  • Pierwszy dzień wolności (1964),
  • Panienka z okienka (1964),
  • Gorączka (1980) – gość na wystawie.

Przypisy

  1. a b nekrolog, „Dziennik Łódzki” (228), bc.wbp.lodz.pl, 09.03.2023 r.
  2. M.P. z 1955 r. nr 103, poz. 1410 - Uchwała Rady Państwa z dnia 28.02.1955 r. nr 0/350 - na wniosek Ministra Kultury i Sztuki.
  3. M.P. z 1946 r. nr 144, poz. 268 „w uznaniu zasług, położonych na polu sztuki scenicznej”.

Oceń: Jerzy Walden

★★★★★
Średnia ocena:4.96 Liczba ocen:7