Bożenna Biskupska

---

Życiorys artystyczny

Artystka przyszła na świat w 1952 roku w stolicy Polski, Warszawie, w rodzinie, która miała długą historię związaną z fotografią. W młodzieńczych latach, w okresie od 1967 do 1970 roku, odbywała naukę w Liceum Sztuk Plastycznych w Warszawie. Następnie wybrała studia malarskie, które realizowała kolejno w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych w Poznaniu w latach 1970-1972 oraz w Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie, gdzie uczyła się do 1976 roku. To właśnie tam z sukcesem uzyskała dyplom z wyróżnieniem w pracowni prof. Tadeusza Dominika.

Podczas swoich studiów aktywnie podejmowała różnorodne poszukiwania artystyczne, korzystając z rozmaitych materiałów. Jej prace obejmowały szeroki wachlarz form artystycznych, w tym fotografię, twórczość metalową o geometrycznym charakterze, malarstwo oraz techniki tkackie, które zgłębiała pod okiem znakomitych profesorów, takich jak Tadeusz Dominik i Zbigniew Gostomski.

W roku 1976 wzięła udział w znaczącym wydarzeniu artystycznym, jakim była XI Ogólnopolska Wystawa Sztuki Młodych w Sopocie, gdzie została wyróżniona. Równocześnie jej prace zyskały międzynarodowe uznanie, docierając do Kopenhagi na wystawę Polskiej Sztuki z Warszawy. W 1978 roku miała miejsce jej pierwsza indywidualna wystawa, która odbyła się w Domu Artysty Plastyka w Warszawie.

Twórczość Biskupskiej charakteryzowała się skupieniem na człowieku, rozumianym w sposób symboliczny i niejednoznaczny. Jej postacie, które tworzyła, były ledwie zarysowane, często bezwyraźne, przypominając raczej homunkulusy. Inną kluczową tematyką jej prac było zagadnienie przemijania i czasu, co odnajdujemy w cyklach takich jak „Trwanie” i „Misterium czasu”. W swoich dziełach artystka wprowadzała dramatyczne formy rozkładu, zarówno w treści, jak i w użytych materiałach, a także konstruowała potężne, monumentalne rzeźby, które nawiązywały do nieprzemijalnych dzieł architektury z granitu.

Z biegiem lat Biskupska skoncentrowała się na dokumentacji przemijania oraz destrukcji, przełamując tradycyjne ramy swojej twórczości. W latach 80. XX wieku zadebiutowała nową formą – trójwymiarowymi sylwetkami, które konstruowała z różnych materiałów, takich jak pakuły, włókna oraz trociny. Te zdeformowane ludzkie sylwetki, znane jako “Misterium czasu”, “Non Omnis Moriar” oraz “Płytowce”, stały się metaforą cierpienia i śmierci. Równocześnie w poszukiwaniach artystycznych dążyła do wyrażenia klasycznych form przez dynamiczne przemiany postaci, tworząc znaki od ekspresyjnych do wielu abstrakcyjnych pojęć.

W 1998 roku istotnego znaczenia nabrała wystawa plenerowa w Centrum Rzeźby Polskiej, podczas której zaprezentowano cykl obiektów „Jednonogich”, składających się z siedmiu figur umieszczonych w stalowych sześcianach. Równocześnie Biskupska łączyła formy malarskie z rzeźbiarskimi w projekcie „Jednonogi”, gdzie ręcznie wykonane figury były układane w rytmiczne kompozycje. Powstał także cykl o nazwie “Jednonogich 343”, który ukazywał zminiaturyzowane obrazy Jednonogich, z zestawieniem hieroglifów na kaflach.

Rozwój działań związanych z Jednonogim przeplatał się z dokumentacją wizualną, która zyskała status samodzielnej formy artystycznej, nazwanej „Upakowanie”. Prace rejestrowane były zarówno na taśmach wideo, jak i na przezroczystych foliach fotograficznych, tworząc kontrast między trwałymi obiektami a ich ulotnymi odbiciami. Ważną rolę odegrała także idea Wytyczania obrazu, która zyskała kolejny wymiar w latach 90. poprzez fascynację procesem multiplikacji, umożliwiającym uniwersalizację jednostkowego motywu. Artystka wykorzystywała białą farbę olejną na białych kartonach i płótnach, pozostawiając widoczne ślady linii, które w czasie ulegały naturze, tworząc różnorodne kompozycje.

Równocześnie rozwijała również rzeźbiarską wersję projektu, gdzie od 2002 roku odlewała brązowe figurki Jednonogich, układając je na płytach z marmurowej mączki. Kolekcja ta wyróżnia się symetrią i harmonią. Z czasem ekrany przejrzystych fotografii stały się nową formą wyrażenia, zastępując stałość cementu bardziej dynamicznymi projektami Zapisu Idei, które pokazały się podczas wystawy Menument w 2010 roku w Miejskiej Galerii Sztuki w Łodzi.

W roku 2007 rozpoczęła nowy cykl prac o charakterze sekwencyjnym pod tytułem „Przeganianie myśli / Po co”. Wideo i jego teatralność eksplorowały proces tworzenia i docierania do istoty rzeczy. Motywy takie jak chaos, tunel i enigmatyczne znaki stały się dominujące, a gesty w plotach ich odzwierciedleniem. Poszczególne obrazy z tego cyklu, wyświetlane na przezroczystych foliach i ścianach galerii, angażowały widzów w interaktywny dialog z przestrzenią artystyczną.

Cykle

1980-1982 Trwanie

Artystka w tym cyklu poprzez metal i sizal, skupiła się na interakcjach pomiędzy rzeźbą a otaczającą przestrzenią. W tych dynamicznych układach dzieł, pojawiały się emergentne obszary, gdzie kluczowe były proporcje oraz wzajemne zależności elementów składowych.

1980-1983 Współistnienie

W ramach tego cyklu powstały ekspresyjne obrazy figuratywne. Równocześnie, dzieła te współistniały z monolitycznymi rzeźbami, a ich charakterystyczną cechą była wyraźna gra świateł oraz naturalnych rozmiarów postaci.

1982-1984 Misterium czasu

Cykl ten obejmuje 32 rzeźby, zrealizowane z metalu, trocin, pakuły oraz sizalu, połączonych żywicą, o wysokości do 250 cm. Biskupska stworzyła wolnostojące formy oraz „destrukty”, które charakteryzowały się intensywną fakturą, powiększoną skalą i staranną kompozycją, która była również integralną częścią dzieła-instalacji. Rzeźby te znalazły się na XLI Biennale w Wenecji.

1982-1984 Płytowce

W ramach poszukiwań formy artystka zrealizowała cykl pięciu wolno stojących figur. Cztery z nich były połączone z panelem, a w ostatniej umieszczona płyta ruchoma umożliwiła wielowymiarowe odbieranie rzeźby.

1984-1985 Non Omnis Moriar

Ten cykl obejmuje dziesięć rzeźb przyściennych o wysokości od 160 do 345 cm, a także dwa „destrukty” oraz rysunki. Wykorzystano konopie, len, pakuły, trociny w żywicy oraz metal. Rysunki stanowiły inspirację dla rzeźb związanych z symboliką życia, losu i nieuchronności śmierci. Artystka po raz pierwszy wprowadziła kolor, wprowadzając czerwień. Rzeźby te można znaleźć w zbiorach Państwowego Muzeum Oświęcim-Brzezinka w Pawilonie Żydowskim.

1989-1997 Figura

Cykl składał się z ponad czterdziestu olejnych obrazów, gdzie tematem stała się postać ludzka. Centralne położenie figury w obrazie kontrastowało z prostokątnym formatem płótna. Zmiana gamy kolorów, w tym dominacja czerni, turkusu i bieli, była istotnym aspektem tego etapu twórczości.

1991 Klatka

Ta rzeźba-instalacja polegała na umieszczeniu figury w prostej metalowej klatce o wymiarach 300×100×100 cm. Obiekt ten stał się integralną częścią performance’u, w którym brała udział artystka, w obecności R. de Marco oraz międzynarodowej grupy artystów i krytyków. Motywem przewodnim było trwanie w czasie, zainscenizowane monotonnym nagraniem głosu.

1992-2002 Klatka

W tym okresie powstały obrazy, które początkowo były figuratywne, a od 1994 roku artystka skoncentrowała się na używaniu wielkich kolorowych płaszczyzn i różnorodnych faktur. Ten cykl wprowadził wyraźne linie, które określały niezależne płaszczyzny w kompozycji. Ostatnie etapy charakteryzowały się dominacją bieli i szarości, przy uproszczeniu linii.

1993 Teatr Eksperymentalny

Rzeźba Biskupskiej stała się częścią spektaklu Ka Ba Kai, Reanimacje Video Teatr Poza. Współpraca z Joanną Lothe i Piotrem Lachmanem zderzyła formę rzeźbiarską z aktorstwem, dźwiękiem oraz dynamiką spektaklu. Rzeźby te tworzyły zmienne przestrzenie gry, pełniąc rolę stałych aktorów przedstawienia.

1995 Wytyczanie obrazu

Artystka badała idee pierwotnego gestu, tworząc rysunki i obrazy. Ten proces doprowadził do powstania zapisów najprostszych interakcji z farbą na papierze i płótnie. Tematem stała się samoistna destrukcja, której towarzyszył proces powstawania. Upływ czasu przekształcał linie, a olej lniany wsiąkał w materiał, powodując rozlanie i żółknięcie.

1997-1998 Jednonogi

W ramach tego cyklu powstało osiem betonowych rzeźb o wysokości do 240 cm, które stały się monumentalnymi, autonomicznymi znakami.

1998-2001 Wytyczanie obrazu 343

Cykl ten składał się z grafik-rzeźb, obejmujących 343 płyty z wyrytymi Jednonogimi: siedem płyt z siedmioma znakami w pionie i poziomie, które zdradzały ramy ilościowe kompozycji. Płyty te stały się matrycą dla interpretacji multiplikacji.

1990 Upakowanie

Dokumentacja fotograficzna przedstawiająca 343 płyt betonowych w zamkniętych układach, umieszczonych w stalowej klatce o wymiarach 300×240×240 cm. Ten zapis tworzy odrębne trójwymiarowe dzieło, a także powstał 17 minutowy film, dokumentujący poszczególne płyty i podkreślający autonomiczność każdego z obiektów.

1999 Wytyczanie obrazu

Obrazy skoncentrowane na płótnie o wymiarach 185×240 cm wykonane w oleju, będące częścią performance’u. Artystka malowała na oczach publiczności, tworząc pionowe linie z oleju lnianego, które z czasem żółkną oraz rozlewają się na material. Całość była dokumentowana i transmitowana na ekranach, a muzyka towarzyszyła spektaklowi jako integralny element.

2002-2013 Wytyczanie obrazu 01

W tym czasie artystka mnożyła płyty z płaskorzeźbami Jednonogiego, które zostały odlany w brązie. Wprowadzono nowe media artystyczne, takie jak wydruki wielkoformatowe oraz projekcje.

2007-2010 Przeganianie myśli

Realizacja filmów DVD: Tunel (2 min), Chaos (4 min), Znaki (3,5 min). Prace wideo powstały podczas rewitalizacji Sanatorium Brehmera w Sokołowsku, inspirowane natrętnymi myślami i powtórzeniami.

2010 Menument

Dokumentacja rzeźb w formie fotografii, wydruki na folii oraz instalacja. Na wystawie zaprezentowano dodatkową odsłonę motywu Jednonogich, ułożonych naprzemienne, a projekcje filmowe rzutowane na ściany i podłogę galerii zaangażowały widzów w interakcję z instalacją.

Wystawy indywidualne

Bożenna Biskupska jest artystką, której twórczość zyskała uznanie w wielu zakątkach Polski. W trakcie swojej kariery zrealizowała wiele indywidualnych wystaw, które przyciągnęły uwagę miłośników sztuki.

Rok	Tytuł wystawy	Lokalizacja	Miasto
1978	Pokaz jednego dzieła	Dom Artysty Plastyka	Warszawa
1979	Wystawa tkanin	BWA	Rzeszów
1980	Wystawa tkanin, rzeźby oraz dokumentacji fotograficznej	Galeria Studio	Warszawa
1982	Wystawa rzeźby	Muzeum Archeologiczne Środkowego Nadodrza w Świdnicy	Świdnica
1985	Wystawa rzeźby	Muzeum Warmii i Mazur	Olsztyn
1986	Wystawa rzeźby	Państwowe Muzeum Oświęcim-Brzezinka	Oświęcim-Brzezinka
1986	Wystawa rzeźby	Centralne Biuro Wystaw Artystycznych (obecnie Zachęta Narodowa Galeria Sztuki)	Warszawa
1987	Malarstwo oraz rysunek	Teatr Polski	Warszawa
1988	Malarstwo i rzeźba	Galeria Rzeźby	Warszawa
1988	Malarstwo oraz rzeźba	BWA	Opole
1988	Malarstwo oraz rzeźba	Muzeum Ziemi Lubuskiej	Zielona Góra
1988	Malarstwo oraz rzeźba	Muzeum Narodowe	Kielce
1989	Malarstwo oraz rzeźba	Am Turm Gallery	Berlin
1990	Rzeźba oraz rysunek	BWA	Zamość
1992	Malarstwo i rzeźba	Anders Gallery	Warszawa
1991	Instalacja	Pracownia Artysty	Warszawa
1993	Udział rzeźb w spektaklu Ka Ba Kai Re-animacje (LLT Video Teatr Poza)	Galeria Zamek	Reszel
1993	Malarstwo	Gate Gallery	Karlsruhe
1994	Udział rzeźb w spektaklu Ka Ba Kai Re-animacje (LLT Teatr Poza)	Pałac Szustra	Erfurt, Warszawa
1994	Malarstwo oraz rzeźba	Międzynarodowy Fundusz Walutowy	Waszyngton
1995	Zależności, instalacja	Galeria Manhattan	Łódź
1995	Malarstwo oraz rzeźba	Muzeum Polskie w Ameryce	Chicago
1996	Malarstwo oraz rzeźba	Muzeum Ziemi Lubuskiej	Zielona Góra
1998	Tektonika, rzeźba oraz rysunek	Muzeum Narodowe Pałac Opatów	Gdańsk-Oliwia
1998	Prace z lat 1996-1998	Centrum Rzeźby Polskiej	Orońsko
1999	Wytyczanie obrazu	Muzeum Warmii i Mazur	Olsztyn
1999	Wytyczanie obrazu	BWA	Wrocław
2001	Relacje	Galeria Renes’Ans	Warszawa
2001	Relacje	Galeria Renes’Ans	Poznań
2001	Upakowanie	Galeria Wschodnia	Łódź
2002	Prace z lat 1982-2002	Królikarnia, Muzeum X. Dunikowskiego	Warszawa
2003	Prace z lat 1982-2002 – performance z A. Falkiewiczem	Centrum Rzeźby Polskiej	Orońsko
2004	Wytyczanie obrazu – akcja artystyczna z A. Falkiewiczem	Galeria Manhattan	Łódź
2004	Wytyczanie obrazu 01 (In Situ)	Galeria Grodzka	Lublin
2004	Linia Ślad – instalacja muzyczna (A. Falkiewicz Na linii światła)	Muzeum Warmii i Mazur	Olsztyn
2005	Wytyczanie obrazu	Zamek Książąt Pomorskich	Szczecin
2005	W drodze	Jüdisches Museum Westfalen	Drosten
2005	Zapis idei – Rejestracja zwielokrotniona	Autorska Galeria Elżbiety Kościelak, Centrum Kultury Zamek	Wrocław
2009	Obraz, Klatka	Galeria Kasyno	Podkowa Leśna
2009	Przeganianie myśli	Galeria FF, Forum Fotografii	Łódź
2010	Przeganianie myśli	Bałtycka Galeria Sztuki Współczesnej – Baszta Czarownic	Słupsk
2010	Menument	Miejska Galeria Sztuki w Łodzi – Ośrodek Propagandy Sztuki w Łodzi	Łódź
2011	Obraz w Ogrodzie, malarstwo i rzeźba	pokaz plenerowy	Szczawno-Zdrój
2012	Światy równoległe, malarstwo oraz rzeźba	BWA	Książ

Jej prace były prezentowane w różnych lokalizacjach, co potwierdza jej różnorodność oraz umiejętność dotarcia do szerokiej publiczności.

Wybrane wystawy zbiorowe

W tym dziale prezentujemy wystawy zbiorowe, które miały kluczowe znaczenie w twórczości Bożenny Biskupskiej. Artystka brała udział w wielu ważnych wydarzeniach artystycznych w kraju i za granicą.

Rok	Tytuł wystawy	Obiekt	Lokalizacja
1976	XI Ogólnopolska Wystawa Sztuki Młodych (wyróżnienie)	_	Sopot
1976	Polska Sztuka z Warszawy	Palace Kirke	Kopenhaga
1977	Nowa Sztuka Polska	_	Blois Nevers
1981	VII Festiwal Sztuki Zachęta (II Nagroda)	Zachęta Narodowa Galeria Sztuki	Warszawa
1982	IV Międzynarodowe Biennale Miniatury Tkackiej (I Nagroda)	Savaria Museum	Shombathely (Węgry)
1984	XLI Biennale Sztuki	Pawilon Polski	Wenecja (Włochy)
1984	V Międzynarodowe Biennale Miniatury Tkackiej	Savaria Museum	Shombathely (Węgry)
1985	Wystawa Malarstwa i Grafiki Artystów Środowiska Warszawskiego	Zachęta Narodowa Galeria Sztuki	Warszawa
1986	Międzynarodowa Wystawa Miniatury Tkackiej	_	(Luxemburg)
1986	XIV Międzynarodowe Biennale Małych Rzeźby w Brązie	_	Padwa (Włochy)
1989	Wystawa Sztuki Polskiej Nigdy więcej	_	Düsseldorf (Niemcy)
1995	Hommage à Stażewski	_	Chicago (USA)
1995	A woman’s view	Bank Światowy	Washington (USA)
1997	Sztuka Polska	_	Atlanta (USA)
1999	Figura w polskiej rzeźbie XIX-XX w.	Zachęta Narodowa Galeria Sztuki	Warszawa
1999	Północ – Południe. Transkulturowe wizje	Muzeum Rzeźby im. X. Dunikowskiego – Oddział Muzeum Narodowego	Warszawa
2000	Nord Art 2000	_	Budesdorf (Niemcy)
2002	Transkulturowe wizje II: polsko-amerykańska sztuka współczesna	Muzeum Rzeźby im. X. Dunikowskiego – Oddział Muzeum Narodowego	Warszawa
2003	Konceptualne związki – Sztuka Europy Środkowej: Polska-Czechy-Węgry-Słowenia	Abshire-Debecki Studio and Gallery	Chicago (USA)
2003	Obiekty mentalne z międzynarodowej kolekcji Galerii Wymiany	Galeria Mozer	Łódź
2003	Forma i Kolor	Forum+ Gallery	Chicago (USA)
2004	Czarnobiałe	Galeria Fibak & Program	Warszawa
2005	Warszawa w Ułan Bator	Art Gallery	Ułan Bator (Mongolia)
2006	Ikony zwycięstwa	Muzeum Przemysłu – Fabryka Norblina, Łódź Art Center	Warszawa, Łódź
2006	Art First	_	Bolonia (Włochy)
2006	WawART – Artyści Warszawy	Galeria Desa Modern	Warszawa
2007	Kolekcja sztuki współczesnej ze zbiorów Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku	BWA	Katowice
2008	Trzecia odsłona – III wystawa Dolnośląskiego Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych	Muzeum Architektury	Wrocław
2008	Samoidentyfikacja z kolekcji Zachodniopomorskiego Towarzystwa Zachęty Sztuki Pięknych	Muzeum Narodowe	Szczecin
2008	Kolekcje autorskie ze zbiorów Muzeum Ziemi Lubuskiej	Muzeum Ziemi Lubuskiej	Zielona Góra
2008	TSN-1	Konduktorownia	Częstochowa
2009	Like a Rolling Stone	Centrum Rzeźby Polskiej	Orońsko
2009	SIEGesIKONen/Icons of Victory – transFORM	Humboldt	Berlin
2011	Meta-Weiss	Freies Museum Berlin	Berlin

---

Oceń: Bożenna Biskupska

---