Andrzej Aleksander Lasota był znanym matematykiem polskim, który swoją karierę zawodową związał z naukami matematycznymi oraz pedagogiką. Urodził się 11 stycznia 1932 roku w Warszawie, a zmarł 28 grudnia 2006 roku w Katowicach.
W swoim dorobku naukowym Lasota przyczynił się do rozwoju różnych gałęzi matematyki, a jego prace były wysoko cenione w środowisku akademickim.
Kariera naukowa
Andrzej Lasota uzyskał świadectwo dojrzałości w Państwowej Szkole Ogólnokształcącej Stopnia Licealnego im. I. Paderewskiego w Poznaniu. Po zdaniu matury w 1951 roku powrócił do Krakowa, gdzie rozpoczął studia z zakresu fizyki na Uniwersytecie Jagiellońskim. Po upływie dwóch lat postanowił jednak zmienić kierunek studiów na matematykę. Ten krok był konsekwencją inspirującego wpływu profesora Tadeusza Ważewskiego, znanego matematyka, który prowadził wykłady z analizy matematycznej, ukazując jej związki z fizyką oraz naukami przyrodniczymi.
W 1955 roku obronił pracę magisterską pod opieką Tadeusza Ważewskiego. Doktoryzował się w 1960 roku w Instytucie Matematycznym Polskiej Akademii Nauk, gdzie jego praca dyplomowa analizowała problem graniczny dla równania struny drgającej, również pod kierunkiem profesora Ważewskiego. Cztery lata później uzyskał habilitację na Wydziale Matematyki, Fizyki i Chemii Uniwersytetu Jagiellońskiego dzięki rozprawie dotyczącej istnienia oraz jednoznaczności rozwiązań nieliniowych równań różniczkowych i całkowych. Wyniki jego badań zostały opublikowane w Biuletynie PAN, co również przyczyniło się do jego kariery naukowej.
W ciągu swojej kariery profesor Lasota przeszedł szereg awansów zawodowych oraz naukowych, osiągając kolejno tytuł:
- profesora nadzwyczajnego nauk matematycznych w 1972 roku, a następnie w 1979 roku profesora zwyczajnego,
- członka korespondenta Polskiej Akademii Nauk w 1983 roku, a w 1994 roku został członkiem rzeczywistym,
- członka korespondenta Polskiej Akademii Umiejętności od roku 1997, a w 2001 roku uzyskał status członka czynnego.
W 1976 roku Andrzej Lasota przeniósł się z Krakowa na Uniwersytet Śląski, gdzie wykładał aż do 2003 roku. W latach 1972–1975 pełnił tam funkcję dziekana na Wydziale Matematyki, Fizyki i Chemii Uniwersytetu Jagiellońskiego. Dodatkowo, w latach 1970–1976 kierował Zakładem Rachunku Prawdopodobieństwa.
Profesor Lasota współpracował z licznymi ośrodkami naukowo-badawczymi, w tym:
- Instytut Maszyn Matematycznych w Krakowie w latach 1967–1968, gdzie pełnił funkcję kierownika pracowni,
- Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej jako profesor zwyczajny w latach 1986–1988,
- Instytut Matematyczny PAN, z którym był związany od 1956 roku – początkowo jako asystent, później jako adiunkt, a w latach 1995–2006 jako profesor zwyczajny.
Wyniki
W obszarze matematyki, Andrzej Lasota przedstawił szereg istotnych wyników, które mają znaczenie zarówno teoretyczne, jak i aplikacyjne. Jego osiągnięcia obejmują:
- podanie związku pomiędzy istnieniem a jednoznacznością rozwiązań (jednoznaczność implikuje istnienie) dla nieliniowych równań różniczkowych zwyczajnych, cząstkowych oraz całkowych,
- sformułowanie twierdzenia o funkcjach uwikłanych dla funkcji nieróżniczkowalnych oraz omówienie zastosowań tego twierdzenia w kontekście dowodów istnienia rozwiązań dla problemów brzegowych i rozwiązań okresowych równań różniczkowych zwyczajnych,
- wykazanie, że w przestrzeniach Banacha istnienie rozwiązań równań różniczkowych o prawej stronie ciągłej jest cechą generyczną (współautor: James A. Yorke),
- rozwiązanie problemu Ulama dotyczącego istnienia miary niezmienniczej dla transformacji kawałkami monotonicznych,
- uzyskanie w teorii operatorów nieliniowych odpowiednika alternatywy Fredholma,
- podanie oryginalnej metody funkcji dolnej w teorii operatorów Markowa, co stanowi silne narzędzie do analizy asymptotycznej stabilności tych operatorów,
- zbadanie asymptotycznej stabilności operatorów Markowa działających na miarach oraz opisanie nowej klasy zbiorów, którą nazwał semifraktalami; współautorami tych badań byli J. A. Yorke i J. Myjak,
- stworzenie podstaw teorii chaosu dla równań różniczkowych cząstkowych pierwszego rzędu,
- zbudowanie modelu mającego na celu opis procesu reprodukcji krwinek (współautor: doc. Maria Ważewska-Czyżewska).
Nagrody, wyróżnienia, tytuły honorowe
Andrzej Lasota, znany matematyk, został uhonorowany wieloma prestiżowymi nagrodami oraz tytułami przez swoją wyjątkową działalność naukową. Poniżej przedstawiamy kluczowe wyróżnienia, które otrzymał w trakcie swojej kariery:
- nagroda PTM im. Stanisława Zaremby (1967),
- nagroda Naukowa Wydziału III PAN (1969),
- nagroda Sekretarza Naukowego PAN (1974),
- nagroda PTM z dziedziny zastosowań matematyki (1974),
- wykład sekcyjny na Międzynarodowym Kongresie Matematyków w Warszawie (1983),
- tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu Śląskiego (2001),
- Medal im. Wacława Sierpińskiego (2002).
Członkostwo
Andrzej Lasota, znany matematyk, był aktywnym członkiem wielu szanowanych instytucji i organizacji związanych z matematyką. Do jego osiągnięć należy udział w Komitecie Matematyki Polskiej Akademii Nauk, co stanowi niezwykle ważny krok w jego karierze naukowej.
Oprócz tego, był członkiem Rady Naukowej Instytutu Matematycznego PAN, co podkreśla znaczenie jego wiedzy i doświadczenia w dziedzinie matematyki. Należy również zaznaczyć, że piastował funkcję Redaktora Naczelnego serii matematycznej Biuletynu Polskiej Akademii Nauk, gdzie jego wkład w rozwój matematyki był nieoceniony.
Członkostwo w komitetach redakcyjnych czasopism
W kontekście publikacji, Andrzej Lasota był również członkiem komitetów redakcyjnych wielu międzynarodowych czasopism naukowych, w tym:
- Annales Polonici Mathematici,
- Commentationes Mathematicae,
- Rivista di Matimatica Pura ed Applicata,
- Dynamics Reported,
- Journal of the European Mathematical Society.
Na zakończenie swojego życia, Andrzej Lasota został pochowany na cmentarzu Rakowickim w Krakowie. W uznaniu jego zasług, Uniwersytet Śląski w Katowicach uruchomił cykl wykładów imienia profesora Andrzeja Lasoty, co pokazuje jak ważny był jego wkład w rozwój matematyki w Polsce.
Przypisy
- ICM Plenary and Invited Speakers | International Mathematical Union (IMU) [online], www.mathunion.org [dostęp 24.07.2023 r.]
- LASOTA, Andrzej [online], Polska Akademia Nauk - Członkowie PAN [dostęp 03.02.2023 r.]
- Doktorzy honoris causa Uniwersytetu Śląskiego. us.edu.pl. [dostęp 28.05.2022 r.]
- Jan WiktorJ.W. Tkaczyński Jan WiktorJ.W. (red.), Pro Memoria III. Profesorowie Uniwersytetu Jagiellońskiego spoczywający na cmentarzach Krakowa 1803-2017, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2018.
Pozostali ludzie w kategorii "Nauka i edukacja":
Krzysztof Jaszczyński | Witold Makowiecki | Edmund Jankowski (biotechnolog) | Barbara Stępniewska-Holzer | Konrad Zawadzki | Jan Skórzyński | Monika Sznajderman | Witold Jakóbik | Krzysztof Mazowski | Dariusz Gątarek | Andrzej Jopkiewicz (1939–2017) | Marek Cichocki | Markus Chejfec | Olga Barbasiewicz | Bolesław Skarżyński | Małgorzata Nalewajko | Jakub Natanson | Władysław Cetner | Adam Miłobędzki | Julia Maria KoszewskaOceń: Andrzej Lasota (matematyk)