Janusz Kurczab

---

Życiorys

Janusz Kurczab był osobą o niezwykłych osiągnięciach zarówno w szermierce, jak i w wspinaczce wysokogórskiej. W okresie od 1955 do 1973 roku aktywnie uprawiał szermierkę, zdobywając miano dwukrotnego mistrza Polski w szpadzie, sięgając po ten tytuł w latach 1961 i 1965. Dodatkowo, jego osiągnięcia drużynowe są również imponujące, ponieważ zdobył mistrzostwo Polski aż czternastokrotnie. Wziął udział w igrzyskach olimpijskich w 1960 roku, które miały miejsce w Rzymie, a w 1961 roku przyczynił się do drużynowego triumfu CWKS Legii Warszawa w Pucharze Europy, co było przełomowym momentem w historii polskiego sportu drużynowego.

Nie ograniczył się jedynie do szermierki. W latach 1957–1996 uprawiał taternictwo, alpinizm oraz himalaizm, a jego osiągnięcia obejmowały szereg pierwszych wejść w Tatrach oraz Alpach. Jego doświadczenie i umiejętności zaowocowały kierowaniem sześcioma wielkimi wyprawami w góry Hindukuszu, Karakorum i Himalajów. Do najważniejszych należy zdobycie szczytu Shispare w 1974 roku oraz narodowa wyprawa na K2 w 1976 roku.

Kurczab był także znanym autorytetem w dziedzinie alpinizmu, autorem licznych publikacji dotyczących gór i wspinaczki oraz redaktorem cenionego kwartalnika „Taternik” od 2003 do 2007 roku. Problematykę alpinizmu propagował, pełniąc także rolę instruktora. Wśród jego uczniów znajduje się m.in. Jerzy Kukuczka, który zyskał światową sławę w tej dziedzinie. W latach 2004–2011 Kurczab był aktywnym członkiem Kapituły Nagrody Środowisk Wspinaczkowych „Jedynka”, a także redagował internetowy serwis wspinanie.pl, co znacząco przyczyniło się do popularyzacji wspinaczki w Polsce. Ponadto, zainicjował powstanie multimedialnego muzeum górskiego w Centrum Górskim „Korona Ziemi” w Zawoi Morgach.

Janusz Kurczab był trzykrotnie nagradzany Złotym Medalem za Wybitne Osiągnięcia Sportowe, a swoje osiągnięcia uhonorował nagrodą Super Kolosa na 17. Ogólnopolskich Spotkaniach Podróżników, Żeglarzy i Alpinistów w 2015 roku. Ze względu na problemy zdrowotne nie mógł osobiście odebrać nagrody, lecz w ceremonii wzięto udział zdalnie. Po jego śmierci, za zgodą rodziny, statuetkę przekazano do Muzeum Sportu i Turystyki w Warszawie. 25 kwietnia 2015 roku prezydent RP Bronisław Komorowski pośmiertnie odznaczył Janusza Kurczaba Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, wyróżniając go za wkład w rozwój sportów wysokogórskich oraz promocję Polski na arenie międzynarodowej.

Niestety, Janusz Kurczab zmarł po długiej i ciężkiej chorobie. Odszedł 17 kwietnia 2015 roku, a jego ciało znalazło spoczynek na cmentarzu Bródnowskim w Warszawie, w kwaterze 114T-6-31. W jego hołdzie, na wschodniej ścianie Mięguszowieckiego Szczytu nazwana została turnicą jego imienia, na której przebiegały dwie trasy wspinaczkowe: Kurczaba V (1962) oraz Mączki VI (1976). Niestety, 22 października 2021 roku turnica ta uległa zawaleniu, co spowodowało powstanie niebezpiecznej lawiny.

Osiągnięcia wspinaczkowe

Tatry

W 1962 roku, Janusz Kurczab, wraz z współtowarzyszami, osiągnął niezwykły sukces, dokonując nowej drogi na filarze Kazalnicy. Ekipa składała się z Eugeniusza Chrobaka, Zygmunta Andrzeja Heinricha oraz Krzysztofa Zdzitowieckiego.

W 1964 roku, zrealizował kolejne ważne przejście, prowadząc nową trasę Wielkim Ściekiem na północno-wschodniej ścianie Kazalnicy, wspólnie z Samuelem Skierskim i Andrzejem Skłodowskim. Tego samego roku, z Wojciechem Biedermanem oraz Maciejem Pogorzelskim, otworzył nową trasę na wschodniej ścianie Młynarczyka.

W 1970 roku, wspinał się na północno-wschodniej ścianie Małego Młynarza, współpracując z Wojciechem Kurtyką i Michałem Gabryelem. Rok później, uczestniczył w pierwszym zimowym przejściu Wielkiego Ściek na północno-wschodniej ścianie Kazalnicy, razem z Michałem Gabryelem, Markiem Kęsickim, Wojciechem Kurtyką, Andrzejem Mierzejewskim oraz Januszem Skorkiem. W sumie, jego osiągnięcia obejmują około czterdziestu pierwszych przejść.

Alpy

Przejścia letnie

W 1963 roku, Janusz dokonał pierwszego polskiego przejścia na Monte Civetta (Punta Tissi) drogą Philipp-Flamm, współpracując z Ryszardem Szafirskim. Tego samego roku, zrealizował trzecie przejście Filara Wiewiórek na Cima Ovest di Lavaredo, również w towarzystwie Ryszarda Szafirskiego.

Następnie, w 1967 roku, wytyczył nową drogę lewym filarem północno-wschodniej ściany Les Droites, wespół z Maciejem Kozłowskim. W 1971 roku, osiągnął pierwsze polskie przejście drogi Ratti-Vitali na Aiguille Noire, razem z Wojciechem Kurtyką, a w 1973 roku, zdobył Mont Blanc, dokonując pierwszego polskiego przejścia drogą Major na wschodniej ścianie w towarzystwie Barbary Kozłowskiej, Jerzego Kukuczki oraz Marka Łukaszewskiego.

Przejścia zimowe

W 1964 roku, zrealizował pierwsze zimowe przejście direttissimy południowej ściany Tofany di Rozes. Partnerzy tej ekspedycji to Jerzy Krajski, Ryszard Rodziński i Ryszard Szafirski. Pięć lat później, w 1969 roku, z Andrzejem Mrozem stanowili zespół, który wykonał drugie zimowe przejście drogi Ivano Dibony na Cima Scotoni.

W 1971 roku, z Andrzejem Dworakiem, Andrzejem Mrozem oraz Tadeuszem Piotrowskim, dokonali pierwszego zimowego przejścia Wielkiego Filaru Narożnego na Mont Blanc. Rok później, Janusz osiągnął pierwsze zimowe przejście drogi Via dell’Ideale na Marmoladzie, wspinając się z Jerzym Kukuczką, Marianem Piekutowskim, Januszem Skorkiem i Zbigniewem Wachem.

Hindukusz i Karakorum

W 1972 roku, zdobył Noszak, drobnym wyczynem było również pierwsze przejście 1500-metrowej ściany południowo-zachodniej w stylu alpejskim, w towarzystwie Jana Holnickiego-Szulca oraz Krzysztofa Zdzitowieckiego. Dwa lata później, zdobył Ghenta Sar (7090 m n.p.m.), odnajdując się w samotnym zdobywaniu szczytu.

W 1974 roku, jako kierownik wyprawy na Shispare, miał zaszczyt zorganizować pierwsze wejście, które dokonało się przez Huberta Bleichera, Leszka Cichego, Marka Grochowskiego, Jana Holnickiego-Szulca, Andrzeja Młynarczyka, Herberta Oberhofera i Jacka Porębę. W 1976 roku, jako kierownik wyprawy, prowadził zaawansowaną próbę poprowadzenia nowej drogi na K2, która zakończyła się na wysokości 8400 m n.p.m., przy współpracy z Eugeniuszem Chrobakiem oraz Wojciechem Wróżem.

Publikacje

Janusz Kurczab to autor wielu znaczących publikacji związanych z tematyką alpinizmu i podróży. Oto wykaz jego prac:

• Filar Kazalnicy, Sport i Turystyka, Warszawa, 1976,
• Shisparé, góra wyśniona, Wydawnictwo „Sport i Turystyka”, Warszawa, 1976,
• Ostatnia bariera. Wyprawa na K2 – drugi szczyt świata, Sport i Turystyka, Warszawa, 1980, ISBN 83-217-2268-7,
• Na szczytach Himalajów (razem ze Zbigniewem Kowalewskim), Sport i Turystyka, Warszawa, 1983, ISBN 83-217-2412-4,
• Zeszyty AWF Kraków, nr 61, 1990 – praca dyplomowa o historii alpinizmu w Alpach,
• Najpiękniejsze szczyty tatrzańskie (razem z Markiem Wołoszyńskim), Sport i Turystyka, Warszawa, 1991, ISBN 83-217-2686-0,
• Nepal. Przewodnik trekingowy, Wydawnictwo EXPLO, Gliwice, 1993, ISBN 83-900-4807-8,
• Filar Kazalnicy oraz historia zdobywania ściany Kazalnicy Mięguszowieckiej, Wydawnictwo EXPLO, Gliwice 1995, ISBN 83-86054-40-9,
• Najpiękniejsze polskie szczyty, Wydawnictwo MUZA S.A., 1999, ISBN 83-7200-445-5,
• Polskie Himalaje, tomy I – VI: Pierwsi zdobywcy, Lodowi wojownicy, Wielkie wspinaczki, Panie w górach, Największe tragedie, Leksykon polskiego himalaizmu, Wydawnictwo Agora S.A. – Biblioteka Gazety Wyborczej, Warszawa 2008, ISBN serii 978-83-7552-377-5,
• Wokół Annapurny i Dhaulagiri. Trasy i szczyty trekkingowe, Wydawnictwo Sklep Podróżnika, Warszawa 2011, ISBN 978-83-7136-080-0,
• Wokół Everestu i Makalu. Trasy i szczyty trekkingowe, Wydawnictwo Sklep Podróżnika, Warszawa 2011, ISBN 978-83-7136-084-8,
• Himalaje Nepalu. Przewodnik trekkingowy, Wydawnictwo Sklep Podróżnika, Warszawa 2013, ISBN 978-83-7136-094-7,
• Na tle nieba. Wspomnienia polskich wspinaczy z Tatr, Alp i Kaukazu (razem z Maciejem Bernattem, Stanisławem Bielem, Zbigniewem Jurkowskim), Wydawnictwo Sklep Podróżnika, Warszawa, 2015, ISBN 978-83-7136-110-4.

---

Oceń: Janusz Kurczab

---