Warszawskie Zakłady Fotochemiczne „Foton”

---

Historia

Początki przemysłu fotochemicznego w Warszawie w dużej mierze wiążą się z osobą Piotra Lebiedzińskiego, który w 1888 roku rozpoczął wytwarzanie materiałów światłoczułych. W 1936 roku, przy ulicy Wolskiej, bracia Jerzy i Kazimierz Franaszkowie, właściciele Fabryki Obić Papierowych i Papierów Kolorowych „J. Franaszek S.A.”, zainicjowali budowę nowego oddziału, który miał się specjalizować w produkcji papierów fotograficznych oraz błon negatywowych.

Pomimo wydarzeń II wojny światowej, produkcja w zakładach przetrwała. Nawet podczas hitlerowskiej okupacji, zakład nie został przejęty przez niemieckie władze. Gdyż w tym czasie w fabryce powstawały papiery ze specjalnymi znakami wodnymi, które były niezbędne dla działalności ruchu oporu.

W 1943 roku zmarł Jerzy Franaszek, a tragicznego 5 sierpnia 1944 roku, w wyniku rzezi Woli, oddziały SS zabiły Kazimierza Franaszka wraz z jego rodziną, pracownikami oraz innymi osobami szukającymi schronienia w obrębie fabryki. Niestety, w trakcie powstania warszawskiego, budynki zakładu zostały zniszczone, a sprzęt do produkcji fotochemicznej zdemontowany i wywieziony do Niemiec.

Po zakończeniu wojny fabrykę „J. Franaszek S.A.” odbudowano wstępnie i w 1949 roku upaństwowiono, nadając jej nową nazwę – Warszawskie Zakłady Fotochemiczne. Zakłady te specjalizowały się w produkcji błon oraz odczynników fotograficznych, ze szczególnym uwzględnieniem potrzeb radiologii medycznej. Ich znak handlowy – FOTON, przyciągnął uwagę klientów, zwłaszcza że różnił się od produktów ich bydgoskich konkurentów jako materiał światłoczuły na podłożu przeźroczystym, a nie papierowym.

WZF „Foton” wytwarzały także inne materiały techniczne, wykorzystywane w poligrafii oraz kartografii, a także filmy oraz błony czarno-białe, które znajdowały zastosowanie zarówno w fotografii amatorskiej, jak i profesjonalnej. W latach 60. fabryka była odpowiedzialna za zaspokojenie około 75% krajowego zapotrzebowania na błony filmowe.

W 1969 roku WZF „Foton” podpisały kontrakt z angielską firmą Ilford Ltd, na podstawie którego zakupiły technologię i urządzenia do produkcji medycznych błon rentgenowskich. Dzięki temu, powstała nowoczesna linia produkcyjna, w jej skład wchodziła nowa instalacja do wytwarzania emulsji oraz wydział konfekcjonowania. Uruchomienie tej nowej linii miało miejsce w I kwartale 1979 roku.

Zdolność produkcyjna rzeczonej linii była dwa razy wyższa od krajowego zapotrzebowania na błony rentgenowskie, a WZF „Foton” przez następne lata dominowały na polskim rynku medycznych materiałów fotograficznych.

Jednak po transformacjach politycznych, które zaszły w Polsce w latach 90., fabryka zaczęła ograniczać swoją produkcję. Po roku 2000, budynki fabryki zyskały nowe przeznaczenie. W 2002 roku, dział handlowy WZF „Foton” SA został przejęty przez firmę „Foton Trading” Sp. z o.o., z siedzibą przy ul. Wolskiej 84/86 w Warszawie.

Większość z budynków pozostała opustoszała, a z modernistycznego budynku oddziału fotograficznego, który był zanieczyszczony fenolem, również nic nie pozostało. W latach 70. XX wieku, budynek ten był użytkowany przez Wyższą Szkołę Ekonomiczną, która zakończyła swoją działalność w 2016 roku. W 2019 roku budynek został prawdopodobnie sprzedany, a w lutym 2016 roku zburzono pozostałe obiekty, a w ich miejsce powstało nowe osiedle City Link. Podczas budowy nowych budynków w 2016 roku, obszar wokół fabryki został zanieczyszczony toksycznym benzenem.

Mural

Na ścianie budynku umiejscowionego przy ulicy Targowej 15, zlokalizowanej na warszawskiej Pradze, od końca lat 70. XX wieku widnieje reklama błon fotograficznych Warszawskiego Zakładu Fotochemicznego „Foton”.

W czerwcu 2019 roku mural został zamalowany, jednak uczyniono to za przyzwoleniem warszawskiego konserwatora zabytków, mimo sprzeciwu ze strony urzędników miejskich.

Dzięki staraniom, wśród których kluczową rolę odegrało Stowarzyszenie dla Pragi, w 2020 roku mural został odtworzony. Choć oryginalna wersja nie została przywrócona, to powstał nowy mural, który zachował pierwotną formę, oddając hołd historycznemu dziełu.

---

Oceń: Warszawskie Zakłady Fotochemiczne „Foton”

---